Sommige dingen zijn in je herinnering mooier dan de werkelijkheid. Picknicken is daar één van. In ons hoofd is picknicken doodeenvoudig dolgelukkig samenzijn. Met picknicken smaakt het eten beter, schijnt de zon, voelt de schaduw niet te koud en niet te warm, en voel je je op en top vrij. Dat er beestjes over je benen kruipen, zand in je salade valt, er geen fatsoenlijk toilet in de buurt is en je op een kleedje gewoon niet lekker kunt zitten, vergeet je. Geeft niets; de herinnering blijft. En die is perfect.
Sinds kort hebben we een fantastische picknick in het museum. Een visuele dan, gemaakt door kunstenaar George Belzer (1937 – 2014). Een mooi moment om eens in de picknicken in de kunst te duiken. Zullen we starten bij een echte klassieker, eentje die je bewust of onbewust vaker hebt gezien?
Een wereldberoemde picknick, en eigenlijk ook wel een beetje een vreemde
De Franse Édouard Manet (1832-1883) vereeuwigde het perfecte picknickgevoel (je weet wel, met dat heerlijke zonnetje, het eten dat buiten zoveel beter smaakt en compleet zonder zorgen) in zijn wereldberoemde schilderij Le déjeuner sur l’herbe in 1863. Een beetje vreemd is het doek wel. Dat vonden ze destijds trouwens ook al.
Édouard Manet, Le déjeuner sur l’herbe, 1863, collectie Musée d'Orsay in Parijs
Wil je het schilderij uit het Musée d’Orsay in Parijs echt goed zien? Klik dan even door naar de super super high res foto op Google Arts & Culture.
Shocking gewoon
De Franse schilder beeldde twee keurig geklede mannen en twee (half) naakte vrouwen af: seksistisch in onze ogen, shocking in die van de 19de-eeuwse Parijzenaren. Naakt zagen ze genoeg, maar nooit zó realistisch en erotisch. Voor het eerst was een naakte vrouw geen symbool voor een godin of deugd maar gewoon een blote vrouw van vlees en bloed. De Parijse Salon, hét kunstinstituut van toen, weigerde het kunstwerk ten toon te stellen.
Aha, daar heeft hij het van
Je moet het maar net weten: Manet liet zich inspireren door de Italiaanse Rafaël. De compositie van de drie zittende mensen is bijna exact hetzelfde als op de tekening van Rafaël. Al is het bloot bij de Italiaanse sterkunstenaar een stuk eerlijker verdeeld.
Detail Marcantonio Raimondi, Oordeel van Paris, naar Rafaël, Rijksmuseum
Manet inspireerde op zijn beurt weer kunstenaars als Pablo Picasso en Paul Cézanne. Zelf nu nog zie je dit beeld voorbijkomen in allerlei vormen, ook in de popcultuur of in de reclame. Kunstvensters verzamelde een paar perfect voorbeelden, kijk maar.
Nu wil ik de picknick in het LAM weleens zien
Je hebt groot gelijk; dit is hem: De Vruchtbare Picknickmand van de Nederlandse kunstenaar George Belzer. Hij hangt sinds kort in de presentatie, samen met veel andere aanwinsten en oude publiekslievelingen. Op het eerste gezicht zie je van alles uit de keuken: een suikerpot, thee- en koffiekannen.
En dan herken je een lichaamsdeel, en nog een, en nog een, en nog een.
Buiken en billen
In de werken van George Belzer komen vaak lichaamsdelen terug, zoals de buik, borsten, brede heupen en billen. Deze zag George, zoals in veel culturen het geval is, als symbool van vruchtbaarheid en leven.
Koud of warm?
Het lijkt een vreemde tegenstelling: van die zachte, ronde lichaamsvormen gemaakt van een koud en hard materiaal zoals metaal. Maar klopt dat wel? Metaal wordt vaak gebruikt voor theepotten of thermosflessen vanwege de isolerende werking, omdat het de warmte goed vasthoudt. Het materiaal is dus helemaal niet zo koud als het lijkt.
Voyeurisme
Voel je je een voyeur, door dit werk te bekijken? Het heeft iets heimelijks, alsof je stiekem iets bestudeert dat je niet zou mogen zien. George heeft dit werk juist gemaakt om de schoonheid ervan te tonen, dus bekijk het gerust. Niets erotisch, gewoon bloot. Bloot als teken van (nieuw) leven. En gelukkig ontkleedt George niet alleen de vrouwen.
